Xu hướng xuất bản mới - Chìa khóa nào giúp ngành xuất bản phát triển bền vững?

Xu hướng xuất bản mới - Chìa khóa nào giúp ngành xuất bản phát triển bền vững?

Thị trường xuất bản hiện nay đang trải qua một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng và những thay đổi trong nhu cầu tiêu dùng.

Năm 2025 được dự báo sẽ là một cột mốc quan trọng trong việc xác định những xu hướng mới trong ngành xuất bản, đặc biệt là khi các nền tảng số, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), và xu hướng thay đổi trong hành vi độc giả đang ảnh hưởng lớn đến cả cách thức xuất bản và tiêu thụ sách.

Sự lên ngôi của sách điện tử thúc đẩy hoạt động xuất bản điện tử phát triển mạnh mẽ

Sách điện tử đang ngày càng phát triển mạnh mẽ trong những năm qua, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch đã thúc đẩy thói quen tiêu thụ nội dung số. Các nền tảng như Amazon Kindle, Apple Books, và Google Play Books vẫn giữ vững thị phần lớn trên thị trường toàn cầu. Năm 2025, việc kết hợp giữa sách điện tử và sách âm thanh sẽ trở thành xu hướng chủ đạo, khi nhiều nền tảng xuất bản bắt đầu tích hợp cả hai hình thức vào một sản phẩm duy nhất.

Tại Việt Nam, xuất bản phẩm điện tử của Việt Nam đang mở ra nhiều triển vọng mới cho ngành xuất bản. Sự phát triển của xuất bản phẩm điện tử ở Việt Nam sau một quá trình tự phát và kinh doanh nhỏ lẻ nay cũng hướng đến việc nâng tầm và chuyên môn hóa. Năm 2023, toàn ngành xuất bản có 4.000 xuất bản phẩm dạng điện tử (tăng 19,4% so với năm 2022) với khoảng 36.000.000 bản (tăng 11% so với năm 2022).

Tính đến hết năm 2023, có 24 trong tổng số 57 NXB tham gia xuất bản và phát hành điện tử (tăng 26,3%), chiếm 42,1% tổng số NXB

Theo báo cáo của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ TT&TT) tính đến ngày 30/11/2024, tổng số nhà xuất bản được xác nhận đăng ký hoạt động xuất bản xuất bản phẩm điện tử lên thành 31 nhà xuất bản trong tổng số 57 nhà xuất bản (chiếm 54,4%). Nếu như năm 2021, số lượng nhà xuất bản được xác nhận hoạt động xuất bản điện tử mới chỉ có 10 NXB thì đến năm 2023 đã tăng lên 20 NXB và 30 NXB trong năm 2024. Cũng theo thống kê năm 2023, 15 triệu lượt người sử dụng sách điện tử, tương đương với 35 triệu bản sách được đọc, tăng 59% so với năm 2021.

Thông tin từ NXB Chính trị quốc gia Sự thật cho thấy, hiện nay, NXB tiếp tục triển khai xuất bản, phát hành sách điện tử trên trang sachquocgia.vn, kết hợp tuyên truyền và bán sách theo nhu cầu của bạn đọc.

Giao diện trang sachquocgia.vn

Như vậy có thể thấy xu hướng sử dụng sách điện tử đang có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, góp phần mở rộng và nâng cao văn hóa đọc trong mọi đối tượng, tầng lớp nhân dân. Đồng thời cho thấy xuất bản điện tử cũng là mô hình đang phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu đổi mới hoạt động xuất bản và bảo đảm cho ngành xuất bản bắt kịp xu thế của thời đại.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI)

Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi nhanh chóngcách thức sáng tác và xuất bản. Nhiều tác giả đã bắt đầu sử dụng AI để hỗ trợ trong việc phát triển ý tưởng, viết bản nháp, và thậm chí chỉnh sửa văn bản. Các công cụ AI như GPT-4 và những phần mềm viết tự động khác có thể tạo ra những bản thảo hoàn chỉnh trong thời gian ngắn, giúp tác giả tiết kiệm thời gian và công sức.

AI không chỉ giúp tự động hóa công việc biên tập mà còn mở ra cơ hội sáng tạo mới. OpenAI GPT-4 đã được ứng dụng trong nhiều công ty xuất bản để hỗ trợ trong việc viết bản thảo và tối ưu hóa nội dung. Một báo cáo của McKinsey (2024) chỉ ra rằng AI có thể giúp giảm tới 30% chi phí sản xuất sách nhờ vào việc hỗ trợ viết, biên tập và dịch thuật. Một ví dụ điển hình là việc Penguin Random House (một trong những nhà xuất bản lớn nhất thế giới) đang sử dụng công nghệ AI để phân tích dữ liệu độc giả và đề xuất các chủ đề sách phù hợp với xu hướng thị trường.

Ở Việt Nam, trong lĩnh vực xuất bản, AI được ứng dụng phổ biến nhất là đã áp dụng trí tuệ nhân tạo ở giọng đọc audio thay cho người đọc. Độc giả có thể tối ưu quá trình đọc sách, báo bằng việc lựa chọn giọng đọc phù hợp theo từng miền Bắc, miền Trung, miền Nam hay giọng nam hoặc nữ. Các công ty đi đầu trong ứng dụng này là Công ty TNHH công nghệ W&W với nền tảng sách nói VoizFM. Ngoài ra, một số công ty khác như: Công ty cổ phần Waka với nền tảng ChatGPT cho biên tập viên; Công ty V&V với ứng dụng AI trong triển lãm sách, hoạt cảnh animation với các nhân vật ảo sinh động tương tác với bạn đọc...

“Self-Publishing” - Dẫn đầu nhiều xu hướng mới

Một trong những thay đổi quan trọng trong ngành xuất bản là sự phát triển mạnh mẽ của mô hình xuất bản độc lập hay còn gọi tự xuất bản (self-publishing). Các tác giả không cần phải thông qua các nhà xuất bản truyền thống để phát hành sách của mình. Thay vào đó, họ có thể tự xuất bản sách qua các nền tảng như Amazon Kindle Direct Publishing (KDP), Smashwords, hoặc Lulu.

Theo một nghiên cứu từ Bowker (2023), số lượng sách tự xuất bản tại Mỹ đã tăng 264% trong vòng 5 năm qua, với hơn 1 triệu tựa sách mới được phát hành mỗi năm chỉ riêng trên Amazon KDP.

Thách thức và cơ hội trong thị trường xuất bản 2025

Chống gian lận và quản lý quyền sở hữu tác phẩm

Một trong những thách thức lớn mà thị trường xuất bản sẽ đối mặt trong năm 2025 là vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ. Với sự gia tăng của sách điện tử và các nền tảng xuất bản trực tuyến, việc sao chép và phân phối trái phép nội dung trở thành vấn đề phức tạp. Công nghệ blockchain có thể trở thành giải pháp giúp theo dõi quyền sở hữu và giao dịch nội dung một cách minh bạch và an toàn hơn.

Cạnh tranh giữa các nền tảng xuất bản và các NXB truyền thống

Các nhà xuất bản truyền thống vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các nền tảng xuất bản số, đặc biệt là với mô hình self-publishing. Tuy nhiên, các nhà xuất bản lớn vẫn có thể duy trì ưu thế nhờ vào mạng lưới phân phối rộng lớn, đội ngũ biên tập chuyên nghiệp, và các mối quan hệ lâu dài với các nhà bán lẻ và nhà phân phối sách.

Tăng cường đầu tư vào nội dung sáng tạo

Với sự phát triển của các nền tảng truyền thông xã hội và sự gia tăng của các nhà sáng tạo nội dung, thị trường xuất bản sẽ cần phải đổi mới để duy trì tính cạnh tranh. Các nhà xuất bản cần phải đầu tư mạnh mẽ hơn vào việc phát triển các sản phẩm sáng tạo và kết hợp các hình thức nội dung đa dạng (video, podcast, v.v.) để giữ chân độc giả.

Tác giả: Hoàng Nguyên An

Nguồn: Tạp chí Thông tin & Truyền Thông